Ο πολιτισμός δεν είναι σκηνικό

Ταξιδεύω.

Πηγαίνω στο θέατρο,

στον κινηματογράφο,

σε μουσεία, σε εκθέσεις,

σε χώρους τέχνης και πολιτισμού.

Κι όσο κι αν αυτοί οι χώροι

είναι φτιαγμένοι για να μας εμπνέουν,

να μας εξελίσσουν,

να μας θυμίζουν το ωραίο,

υπάρχει πάντα κάτι που με ταρακουνά.

Η αγένεια.

Ο εγωκεντρισμός.

Η αδυναμία να καταλάβουμε

πως δεν είμαστε μόνοι μας

σ’ αυτόν τον κόσμο.

Πόσο δύσκολο μπορεί να είναι

να σκεφτείς για λίγο τον διπλανό σου;

Να κάνεις ένα βήμα πίσω,

να δείξεις λίγο σεβασμό,

λίγη ευγένεια;

Δεν είναι θέμα κανόνων,

είναι θέμα μέτρου.

Και το μέτρο είναι η πιο σπάνια τέχνη απ’ όλες.

Στο θέατρο,

στον κινηματογράφο,

στο μουσείο,

στην βιβλιοθήκη,

στο αεροπλάνο,

στο τρένο, παντού,

ο καθένας φέρεται σαν να του ανήκει ο χώρος.

Λες και το εισιτήριο αγοράζει

όχι μια θέση,

αλλά το σύμπαν ολόκληρο.

Είσαι στο θέατρο;

Κάτσε στη θέση που έχεις κλείσει.

Όχι σ’ αυτή που «φαίνεται καλύτερη».

Όχι σ’ αυτή που “ο άλλος μάλλον δεν θα έρθει”.

Και που όταν τελικά έρθει,

τον κοιτάς ενοχλημένος,

λες και εκείνος φταίει

που εσύ αποφάσισες να παραβλέψεις τους κανόνες.

Είναι απλό: ο σεβασμός δεν κοστίζει τίποτα,

αλλά δείχνει τα πάντα.

Μην πιάνεις τα μαλλιά σου σε κότσο

την ώρα της παράστασης.

Κάποιος κάθεται πίσω σου,

πλήρωσε για να δει τη σκηνή,

όχι το χτένισμά σου.

Μην φωτίζεις την αίθουσα με την οθόνη σου,

η παράσταση έχει ήδη αρκετό φως.

Μην μασουλάς κάνοντας θόρυβο, μην ανοίγεις σακούλες την ώρα που ο άλλος ψάχνει συγκίνηση,

και – για όνομα του πολιτισμού – μην μιλάς κατά τη διάρκεια του θεάματος.

Η φωνή σου δεν είναι μέρος της παράστασης.

Κι αν ταξιδεύεις, σε παρακαλώ:

Περιορίσου στον χώρο σου.

Μην απλώνεσαι λες και είσαι στο σαλόνι σου.

Κράτα τα πράγματά σου δίπλα σου,

όχι σε μια άλλη καρέκλα

που θα μπορούσε να ανήκει σε κάποιον άλλο.

Ο δημόσιος χώρος δεν είναι ιδιωτικό σου προνόμιο.

Το μπράτσο του καθίσματος

δεν είναι ιδιοκτησία σου.

Μην σπρώχνεις για να μπεις πρώτος,

δεν θα φύγει χωρίς εσένα.

Μην απλώνεσαι,

μην πετάς τις αποσκευές σου όπου βρεις.

Ο άνθρωπος που κάθεται δίπλα σου

δεν είναι υποχρεωμένος να χωρέσει

στα όριά σου.

Μην σπρώχνεις,

μην απλώνεσαι,

μην πετάς τη βαλίτσα σου όπου βρεις.

Και όχι, δεν χρειάζεται να πατήσεις το κάθισμα μπροστά σου με το γόνατο για να «βολευτείς».

Ο άνθρωπος που κάθεται μπροστά δεν είναι προέκταση των ποδιών σου.

Και όταν το αεροπλάνο

ή το πλοίο φτάσει,

περίμενε τη σειρά σου.

Δεν χρειάζεται να σηκωθείς πριν ανοίξουν οι πόρτες,

να στριμωχτείς στον διάδρομο

ή να πάρεις κεφάλια με τη χειραποσκευή σου.

Ο πολιτισμός φαίνεται στις μικρές στιγμές υπομονής.

Κι όταν διαβαίνεις μια πόρτα, κράτα την ανοιχτή να περάσει κι ο επόμενος.

Δεν χάνεις χρόνο,

κερδίζεις άνθρωπο.

Ακόμη και στους δρόμους,

στα πεζοδρόμια,

η αγένεια έχει γίνει καθημερινότητα.

Περπατάμε στη μέση,

ακουμπάμε ο ένας τον άλλον,

δεν κοιτάζουμε ποιος έρχεται απέναντι.

Αρκεί να θυμηθούμε μια απλή αρχή,

αυτή που μάθαμε κάποτε, αλλά ξεχάσαμε:

περπατάμε δεξιά.

Όπως οδηγούμε.

Όπως λειτουργούμε σε κάθε κοινωνία που σέβεται τη ροή της.

Γιατί όταν περπατάς σωστά στον δρόμο,

περπατάς σωστά και στη ζωή.

Και στα μουσεία ή τις βιβλιοθήκες,

αντί για σιωπή και περισυλλογή,

ακούς φωνές, γέλια,

ήχους ειδοποιήσεων.

Αντί να κοιτούν, φωτογραφίζουν.

Αντί να νιώσουν, “ανεβάζουν στόρι”.

Ο πολιτισμός γίνεται σκηνικό,

όχι εμπειρία.

Και η στιγμή που θα μπορούσε να σε αλλάξει,

χάνεται μέσα σ’ ένα φίλτρο Instagram.

Όλα αυτά, μικρά και “αθώα” φαινομενικά, φανερώνουν κάτι μεγαλύτερο:

μια κοινωνία που έχει ξεχάσει την ενσυναίσθηση.

Μια κοινωνία που μπερδεύει την ελευθερία

με την ασυδοσία.

Που νομίζει ότι ο κόσμος

γυρίζει γύρω από το “εγώ” της.

Η αγένεια έχει πολλές μορφές.

Είναι το βλέμμα που αποφεύγει να συναντήσει το “ευχαριστώ”.

Είναι το κορνάρισμα στο φανάρι δύο δευτερόλεπτα μετά το πράσινο.

Είναι ο άνθρωπος που μπαίνει στο ασανσέρ πριν προλάβουν να βγουν οι άλλοι.

Είναι εκείνος που μιλάει στο κινητό σε δημόσιο χώρο λες και δίνει συνέντευξη τύπου.

Είναι η φωνή που θεωρεί ότι πρέπει να ακούγεται πιο δυνατά απ’ όλες τις άλλες.

Είναι η σιωπή όταν χρειάζεται ένα “συγγνώμη”.

Κι όμως,

ο πολιτισμός δεν είναι οι πίνακες, τα αγάλματα, οι παραστάσεις,

τα ταξίδια, οι τίτλοι.

Δεν είναι αυτά που βλέπουμε,

αλλά ο τρόπος που στεκόμαστε απέναντί τους.

Ο πολιτισμός είναι στάση ζωής.

Είναι να ζητάς συγγνώμη όταν χρειάζεται.

Να λες “ευχαριστώ” όχι από συνήθεια,

αλλά από αλήθεια.

Να σέβεσαι τον χρόνο του άλλου,

τον χώρο του, τη σιωπή του.

Να στέκεσαι στη σειρά χωρίς να προσπαθείς να περάσεις πρώτος.

Να χαμηλώνεις τη φωνή σου

όταν δεν είσαι μόνος.

Και μάθε επιτέλους αυτές τις τρεις μαγικές λεξούλες:

“ευχαριστώ, παρακαλώ, συγγνώμη”.

Τρεις λέξεις που δεν αλλάζουν τον κόσμο γύρω σου,

αλλά σίγουρα αλλάζουν εσένα μέσα σου.

Γιατί ο πολιτισμός δεν μετριέται από το πόσες παραστάσεις είδες ή πόσες χώρες επισκέφθηκες.

Μετριέται από το πώς συμπεριφέρεσαι

εκεί που πας.

Από το πώς αφήνεις τον χώρο,

το βλέμμα και την εντύπωση σου όταν φεύγεις.

Ο πραγματικός πολιτισμός

δεν φωνάζει.

Δεν κάνει επίδειξη.

Απλώς φαίνεται — σιωπηλά — μέσα από τον τρόπο που υπάρχουμε ο ένας δίπλα στον άλλον.

Γιατί στο τέλος,

ο τρόπος που φερόμαστε στους άλλους

είναι πάντα ο καθρέφτης του τρόπου που υπάρχουμε μέσα μας.